در این سوال قصد داریم با اجزای مکانیکی یک سیستم اطفای گازی خنثی (Inert Gas = IG) آشنا شویم.
۲- سوال) انواع اجزای سیستم اطفای گازی IG را نام ببرید.
جواب) به طور معمول اجزای سیستم اطفای گازی IG به شرح زیر است: (اجزا هم در قالب یک ویدیو و هم به صورت متنی برای شما عزیزان شرح داده شده است)
۱- سیلندر (Cylinder).
معمولا سیلندرهای سیستم اطفای گازی در دو حجم ۸۰ و ۱۴۰ لیتری تولید می‌شوند. فشار درون سیلندرها نیز معمولا ۲۰۰ یا ۳۰۰ بار می‌باشد.
نکته: برخی از برندها در فشار ۱۵۰ بار نیز محصولات خود را عرضه می‌کنند.
نکته: برخی از برندها محصولات خود را در ظرفیت‌هایی غیر از ۸۰ و یا ۱۴۰ نیز تولید می‌کنند. (مثلا برند روتارکس سیلندر با ظرفیت ۶۷ لیتری نیز در محصولات خود دارد)
۲- شیر روی سیلندر (Cylinder Valve).
این شیر یکی از اجزای مهم در سیستم اطفای گازی به شمار می‌آید. این شیر وظیفه نگه داشتن عامل در فشار بالا در درون سیلندر دارد و در زمان حریق می‌تواند به سه صورت باز شود و عامل از آن خارج شود:
۱- الکتریکی – با استفاده از سلونوئید (Solenoid or Electromagnetic Release Device)
۲- نیوماتیکی – با استفاده از فشار سیلندر پایلوت یا سیلندر ارباب (Pilot Cylinder or Master Cylinder – Pneumatic Release Device)
۳- الکتریکی – دستی – فعال‌سازی توسط انسان و با فشردن و حرکت دادن اهرم روی شیر یا با استفاده از شیر برقی (Solenoid or Electromagnetic Release Device – Manual Release Device)
۴- نیوماتیکی -دستی – با استفاده از فشار سیلندر پایلوت یا با فعال‌سازی توسط انسان و با فشردن و حرکت دادن اهرم روی شیر (Pneumatic Release Device or Manual Release Device)
۳- تنظیم کننده فشار (Discharge Pressure Regulator).
وجود این تجهیز در خروجی سیلندر IG موجب کاهش فشار خروجی عامل خواهد شد این امر باعث می‌شود تا تجهیزات، لوله، نازل و مواردی که بعد از تنظیم کننده فشار (Pressure Regulator) هستند با نرخ فشار کاری کمتری انتخاب شوند و هزینه کمتری برای تجهیزات صرف شود. البته ممکن است برخی از سازنده ها این تنظیم کننده فشار را بر روی شیر نگذارند یا خریدار اقدام به خریداری این تجهیز نکند، در این صورت در هر جایی که افت فشار لازم هست، می‌توان با اوریفیس کاهش فشار را انجام داد.
۴- گیج فشار (Pressure Gauge).
از این تجهیز برای مشاهده فشار درون سیلندر استفاده می‌شود وجود این تجهیز ضروری است و بایستی مطابق NFPA 2001 هر سال این گیج کالیبره شود. در صورتی که فشار درون سیلندر به اندازه ۵ درصد فشار اولیه کم شود، سیلندر بایستی دوباره پر و یا تعویض گردد. با این تجهیز می‌توان به نشتی درون سیلندر پی برد.
۵- شیر تخلیه نشتی (Bleed Valve)
این شیر برای جلوگیری از تخلیه اشتباه سیلندرهای برده (Slave) به دلیل نشتی در بانک سیلندر می‌باشد. در صورت نشتی هر کدام از سیلندرهای بانک سیلندر، ممکن است این نشتی موجب فعال شدن شیرهای نیوماتیکی سیلندرهای دیگر شود، با نصب این شیر در انتهای شیلنگ پایلوت، در صورت وجود نشتی کم، این نشتی از این شیر تخلیه خواهد شد. معمولا این شیر در بازه ۰/۵ تا ۱/۵ بسته خواهد شد.
۶- شیلنگ تخلیه (Discharge Hose)
از این شیلنگ برای تخلیه گاز از شیر به کلکتور یا لوله خروجی استفاده می‌شود. این شیلنگ ها در دو نوع لاستیکی و فلزی ساخته می‌شوند که در صورت استفاده از نوع لاستیکی، طبق استاندارد NFPA 2001 این شیلنگ‌ها بایستی هر ۵ سال تست و یا تعویض گردند. در شکل زیر هر دو نوع از این شیلنگ‌ها را مشاهده می‌کنید.
۷- شیر یکطرفه (Check Valve).
در زمانی که بانک سیلندر داشته باشیم (چندین سیلندر در کنار هم برای محافظت یک فضا) ما نیاز به شیر یک طرفه در اتصال هر سیلندر به منیفولد داریم. این کار از اتلاف عامل اطفا جلوگیری خواهد نمود. زیرا در نبود شیر یکطرفه، عامل ممکن است به داخل سیلندرهای خالی برگردد.
۸- شیلنگ پایلوت (Pilot Hose)
از این شیر برای انتقال مقداری از گاز از سیلندر ارباب (Master) به دیگر سیلندرهای بانک سیلندر که فعال‌ساز نیوماتیکی بر روی آن‌ها نصب شده است استفاده می‌شود.
۹- منیفولد یا کلکتور (Manifold)
از این تجهیز برای جمع‌آوری تمامی عامل‌ها از سیلندرها و انتقال آن به لوله و مسیر خروجی استفاده می‌شود.
نکته: در صورتی که مسیر لوله خروجی از سیلندر تا نازل به هر دلیلی بسته باشد (به عنوان مثال استاده از شیر انتخاب مسیر (Directional Valve))، بایستی از شیر اطمینان (Relief Valve) در این مسیر بسته استفاده نمود.
نکته: برخی از برندها منیفولد را ساخته و تحویل مشتری می‌دهند و یا در صورتیکه قصد درست کردن منیفولد در خود پروژه را دارید می‌توانید از لوله با اسکجوال ۸۰ استفاده نمایید. (در انتخاب اسکجوال لوله منیفولد به کاتالوگ نصب سازنده توجه فرمایید)
۱۰- نازل‌ها (Nozzles)
نازل‌ها در سیستم اطفای گازی خنثی (اینرت گازها) وظیفه پخش عامل اطفا را دارند. در انتخاب نوع نازل و سوراخ‌های روی نازل بایستی به شدت دقت نمود، زیرا میزان گاز خروجی از هر نازل را ما با سه‌راهی (Bull Tee, Side Tee)، لوله کشی و اوریفیس نازل مشخص می‌کنیم. برخی از نازل‌ها در پشت نازل پولکی قرار می‌گیرد که این پولکی بایستی با توجه به محاسبات هیدرولیکی نرم افزار مربوط به برند مورد نظر مثل VDS، سوراخ زده شوند. البته برخی از برندها نازل ها را در سایزها و سوراخ‌های متفاوت تولید می‌کنند که در این صورت در پشت این نازل‌ها پولیک قرار نمی‌گیرد.
اخیرا با توجه به صدای بالای عامل در عبور از نازل‌ها و آسیب صدا به تجهیزات حساس الکترونیکی و هارد دیسک‌ها، محققین نازل‌هایی را اختراع کرده‌اند که به نام Silence Nozzle ها شناخته می‌شوند که صدای خروجی از نازل را به شدت پایین آورده و باعث کاهش آسیب به تجهیزات حساس الکترونیکی می‌شوند.
۱۱- نگهدارنده و بست‌های سیلندر، منیفولد
با توجه به فشار بالای ذخیره شده در سیلندرهای اطفای گازی، لازم است که برای حفظ ایمنی، این سیلندرها در سر جای خود در زمان محافظت و تخلیه ثابت حفظ شوند، از این رو از براکت‌ها یا کلمپ‌ها برای ثابت کردن سیلندرها استفاده می‌کنیم. همچنین برای ثابت نگه داشتن منیفولد و لوله‌های خروجی نیز از بست‌ها استفاده می‌کنیم.
نکته: توصیه می‌کنیم برای سیلندرهایی که ظرفیت بالایی دارند (مثلا ۲۶ لیتر به بالا) حتما از ۲ براکت برای ثابت نگه داشتن سیلندر استفاده نمایید و براکت‌ها را به ریل مربوطه به دیوار فیکس نمایید.
نکته: در صورت استفاده از دو براکت یا کلمپ، یکی را در ارتفاع یک سوم سیلندر و دیگری را در ارتفاع دو سوم سیلندر قرار دهید.
۱۲- برچسب روی سیلندر (Label)
یکی از مهمترین‌موارد بر روی سیلندرها برچسب‌هایی هست که به صورت چسبی یا فلزی بر روی سیلندر قرار می‌گیرد. بر روی این برچسب‌ها اطلاعاتی همچون، نوع عامل ذخیره شده، تاریخ شارژ، وزن عامل شارژ شده، وزن سیلندر و … درج می‌شود. در عکس زیر برخی از این موارد را مشاهده می‌کنید.
۱۳- کلید فشار یا پرشر سوییچ (Pressure Switch)
هر جایی که سیستم اطفای حریق گازی ما (چه گازهای خنثی، چه عامل HFC227ea، F-K-5-1-12 و یا دیگر عامل‌ها) فعال ساز دستی داشته باشد، بایستی به پرشر سوییچ هم مجهز باشد، زیرا ممکن است که قبل از تشخیص سیستم اعلام حریق، ما متوجه حریق شویم و به صورت دستی سیلندر را وارد عملیات اطفا کنیم، در این صورت با وجود پرشر سوییچ سیگنالی به پنل اعلام حریق ما صادر خواهد شد و آژیرها به صدا در خواهند آمد و متصرفین و ساکننین متوجه فعال شدن سیلندرهای اطفای گازی خواهند شد. معمولا این کلیدهای فشاری (پرشر سوییچ) در فشار ۲ بار سیگنال خود را مبنی بر افزایش فشار اعلام می‌کنند.
۱۴- شیر انتخاب مسیر (Directional or Selector Valve)
از این شیر در زمانی که بخواهیم چندین فضا را با یک سیلندر یا بانک سیلندر محافظت کنیم استفاده می‌شود. این شیرها می‌توانند به صورت نیوماتیکی، الکتریکی و یا دستی باز و بسته شوند.
نکته: این شیرها معمولا هزینه بالایی دارند و فقط در صورتی که تعداد سیلندرهای محافظت کننده زیاد است بهتر است که از این شیر استفاده شود.
نکته: در استفاده از این شیرها باید بدانیم که در صورت حریق در یک نقطه، گاز در آن فضا تخلیه شده و فضاهای دیگر فاقد سیستم اطفای اتوماتیک گازی خواهند شد مگر اینکه برای بانک سیلندر خود رزرو نیز در نظر بگیرید.
نکته: با توجه به بسته بودن این شیرها (سلکتور ولو یا شیر انتخاب مسیر)، در فاصله بین خروجی سیلندر تا این شیرها حتما شیر اطمینان کار بکنید.
۱۵- شیر قفل کننده (Lockout Valve or Blocking Pneumatic Diretional Valve)
از این شیر برای زمان تعمیر و نگهداری بیشتر استفاده می‌شود، با بستن این شیر حتی در صورت فعال شدن سیستم اطفای گازی مسیری که این شیر قرار دارد بسته خواهد ماند.
در سیستم اطفای گازی CO2 از شیر Lockout Valve برای بستن مسیر تخلیه گاز استفاده می‌شود، زمانی که افراد در داخل یک فضا هستند و فرصت فرار ندارند و سیستم اطفای گازی عمل می‌کند.
نکته: در این صورت پرشر سوییچ بایستی بین منبع تغذیه کننده کربن دی اکسید و شیر قفل کننده قرار گیرد.
نکته: شیرهای قفل کننده بایستی مطابق با استاندارد NFPA 12 تحت نظارت باشند مگر اینکه مقام ذی صلاح این موضوع را لازم نداند
نکته: در اطفای گازی عامل تمیز مطابق با استاندارد NFPA 2001، در صورتی که غلظت طراحی بیش از حد مجاز برای فضاهایی که به طور عادی تحت تصرف هستند باشد، استفاده از شیر قفل کننده (Lockout Valve) که تحت نظارت است، الزامیست.
استفاده از مطالب فوق در صورت ذکر منبع (“آموزشگاه حریق اِدوفایر”) به همراه هایپرلینک به سایت بلامانع است.